موافقان آن را صیانت می نامند، مخالفان خیانت. حق با کدام است؟ طرح موسوم به صیانت که تعدادی از نمایندگان مجلس از سال ۱۴۰۰ پیگیر تصویب آن هستند چیست و واقعا تصویب آن به سود کدام است؛ مردم یا مسئولان؟
تا به امروز ۶۲هزار و ۷۰۰ پست در اینستاگرام و ۱۰ها هزار توییت درباره طرح صیانت منتشر شده است. ترس مردم هم از این است که آیا با تصویب این طرح همین باب گفتگو و انتقاد و اعتراض در دنیای سایبر بسته می شود؟
ما از ۳۰ کاربر فعال در فضای مجازی که اتفاقا اکثرا مخالف اجرای طرح صیانت بودند، پرسیدیم که آیا این طرح را کامل مطالعه کرده اید و اطلاعات دقیقی درباره آن دارید؟ جواب ۲۸ نفر منفی بود؛ یعنی بسیاری از مخالفان و موافقان که ماه هاست علیه هم توییت و پست می گذارند، هنوز اطلاعات دقیقی درباره این طرح ندارند.
مردم می گویند حتما طراحان و حامیان این طرح چندان دفاعی از پیشنهاد خود ندارند که از افشای جزئیات آن فرار می کنند.
کاربری به نام محمودی در توییتر نوشته است: «ما موافق صددرصدی طرح صیانت نیستیم ولی کسانی مخالفت می کنند که معنی کلمه صیانت رو خوب نمی دونن و مجلس با انداختن ترس در دل مردم کار رو خراب تر کرد. مجلس اول باید زمینه سازی و روشنگری کنه تا این اتفاق ها نیفته…».
متن کامل طرح صیانت را اولین بار یکی از اعضای کمیسیون مشترک مجلس در بهمن ماه به خبرگزاری ایسنا ارائه کرد. از آن پس مردم، کارشناسان و فعالان دنیای مجازی فرصت بررسی و تحیل این طرح را پیدا کردند.
از همان ابتدای مطرح شدن طرح جدید صیانت از فضای مجازی، طراحان آن تاکید می‌کردند که در این طرح قرار نیست هیچ پلتفرم و یا پیام‌رسانی مسدود شود و خبری از فیلترینگ نیست. بررسی متن طرح صیانت هم این ادعا را تایید می‌کند. در هیچ کجای این متن به مسدودسازی و فیلترینگ اشاره نشده است. اما در این طرح کارگروهی با عنوان «کمیسیون عالی» تشکیل می‌شود که قوانین و مقررات فعالیت در فضای مجازی را مشخص می‌کند.
هر پیام‌رسان و پلتفرمی که بخواهد در فضای ایران فعالیت کند، باید قوانین و مقررات این کمیسیون را بپذیرد. اما اگر نپذیرد، مجازات می‌شود. مجازات‌های در نظر گرفته شده در بخش دوم این متن آمده. اما مهم‌ترین نکته‌ای که به آن اشاره شده «اعمال خط مشی ترافیک»است. عبارتی که به معنای محدودکردن سرعت اینترنت برای این پیام‌رسان‌هاست.
تاکید اصلی اعضای کمیسیون مشترک هم روی شبکه اجتماعی اینستاگرام است. آنها می‌گویند قصد ما فیلترینگ اینستاگرام نیست. اما اینستاگرام باید قوانین ما را رعایت کند و اگر نکند، با آن برخورد می‌شود.
از دیگر موضوعاتی که با تصویب این طرح اجرایی می شود می توان به محدودسازی ترافیک متخلفان، ۶ماه حبس برای تجارت فیلترشکن، الزام سامسونگ به نصب پیام رسان سروش، احتساب اینترنت به عنوان اموال دولتی، پایان اینترنت بخش خصوصی، افشای مکالمات با حکم قضایی و… اشاره کرد.
با مطالعه متن طرح صیانت، مشخص می شود که اگر شبکه اجتماعی مثل اینستاگرام ضوابط ایران را قبول نکند، با افت سرعت و ترافیک مواجه خواهد شد و همه ما می دانیم که افت سرعت و ترافیک می تواند همچون فیلترینگ عمل کرده و رغبت را از مردم بگیرد و از طرفی کار تولید محتوا و بارگذاری آن را بسیار سخت و چه بسا ناممکن کند.
مدیر واحد پایش مرکز توسعه تجارت الکترونیکی آبان ماه سال ۱۴۰۰ اعلام کرد که ۳۵۰هزار کسب و کار در بستر اینترنت فعالیت می کنند. یعنی می توان گفت دست کم به طور غیرمستقیم زندگی ۱میلیون نفر وابسته به اینترنت است. اما موضوع وقتی جالب می شود که این آمار، غیر از کسب و کارهای شبکه های اجتماعی باشد.
تجارت نیوز اواخر سال گذشته گزارش داد که درآمد و کسب و کار ۱۱میلیون نفر در ایران به شبکه های اجتماعی وابسته است و از این تعداد اینستاگرام ۹میلیون نفر را به خود اختصاص داده است.
به این ترتیب با محدود شدن اینستاگرام ممکن است ۱۰ها میلیون نفر به جمع بیکاران کشور اضافه شود.
اما چقدر اعمال محدودیت های مختلف می تواند مردم را از فضای مجازی دور نگه دارد؟ «جمع کردن ویدئو نتیجه ای داشت که دنبال محدودیت فضای مجازی هستید؟» این را لاهوتی، نماینده سابق مجلس گفته و اضافه کرده که برخورد با ماهواره هم جواب نداده است.
به تازگی مرکز افکار سنجی جهاد دانشگاه یا همان ایسپا میانگین بازدیدهای کانال های تلگرامی را منتشر کرده که نشان می دهد با گذشت چهارسال از فیلترینگ آن، همچنان ۴۰ درصد مردم از تلگرام استفاده می کنند.
جدال بین موافقان و مخالفان این طرح زمانی اوج گرفت که کمیسیون مشترک مجلس در ۱۰دقیقه آن را به تصویب رساند. اگرچه ساعاتی پس از آن و با بالاگرفتن اعتراضات در فضای مجازی معاونت قوانین مجلس آن را باطل کرد.
آیت الله جوادی عاملی از مراجع تقلید نوشت: «اگر واقعا ما آدم‌های درستی باشیم ترسی نداریم که فضای مجازی چه چیزی را می‌خواهند منتشر کند. اگر کسی چیزهایی دروغی را منتشر کند، محاکمه بشود اما ما اگر با طهارت زندگی بکنیم، از دنیای مجازی باکی نیست.»
علی اکبر علیزاده، نماینده مردم دامغان در مجلس اتفاقات پیرامون طرح صیانت را به جنگ صفین شباهت داد و منتقدان این طرح را عمروعاص های لیبرال و تفاله های آمریکا خطاب کرد.
رضا تقی پور، نماینده مجلس که از حامیان طرح صیانت است، پس از این جنجال مجازی و رسانه ای اعلام کرد: «کلیات این طرح در کمیسیون مشترک تصویب شد و بررسی این طرح در کمیسیون مذکور دارای شفافیت بی‌سابقه‌ای بوده است. »
او همچنین بیان کرد: «رسانه نباید به ما تحمیل کند که چه تصمیمی را اتخاذ کنیم، البته ما معتقدیم که حتماً باید با مردم و رسانه‌ها تعامل و ارتباط داشته باشیم، اما به هیچ‌وجه قبول نداریم که چند مافیای رسانه‌ای دست به کار شوند و تصمیمات ما را تغییر دهند.»
حسین میرزایی، نماینده اصفهان هم اعلام کرد: «جایگزین‌های زیادی برای اینستاگرام و واتس‌اپ وجود دارد. “کیو کیو” و “اسکایپ” جایگزین خوبی برای اینستاگرام هستند. مطمئن باشید مردم به ما اعتماد می‌کنند و اینستاگرام را زمین خواهیم زد.»
تا به امروز این طرح راکد مانده است و تصمیم جدی و اساسی برای آن گرفته نشده است. اما برخی کاربران توییتر در روزهای اخیر اعلام کردند که علاوه بر افزایش قیمت سرویس های اینترنت همراه اول و ایرانسل، سرعت اینترنت شان به شدت کاهش یافته است و احساس می شود طرح صیانت به طور تدریجی و بدون تصویب رسمی در مجلس اجرا می شود.
البته نماینده خرم آباد در مجلس شورای اسلامی این موضوع را به شیطنت مدیریت های میانی وزارت ارتباطات مربوط دانسته و ارتباط آن با طرح صیانت را رد کرده است.
در مقابل غلامرضا نوری، نماینده مردم بستان آباد در توییتی نوشته که کاهش سرعت و افزایش تعرفه اینترنت از راهکارهای طرح صیانت بود.
کاربری به نام پیمان اهل خوزستان در توییتر نوشته: «اینجا الان نت همراه اول کاملا فقط برای برنامه های داخلی کار می کنه. خوشگل دارم طرح صیانت رو تجربه می کنم.»
یک کاربر دیگر به نام حمید در توییتر تصویری از صفحه سیستم خود منتشر کرده که در یک طرف آن فیلمی ۴۰۰مگابایتی از سرور داخلی دانلود می شود و در سمت دیگر یک فایل ۴۰مگابایتی از سروری خارجی. او ادعا می کند که همزمان دکمه دانلود را فشرده اما فیلم زودتر دانلود شد.
هنوز از آینده طرح صیانت خبری نیست. آنچه مشخص است این است که مجلس و طراحان صیانت آنچنان که باید نتوانسته اند افکار عمومی را درباره مزایای این طرح اقناع کنند. میلیون ها نفر نگران اند که آیا پس از تصویب این طرح خواهند توانست نان شان را تامین کنند؟
بهنام عبداللهی